بررسی تحلیلی سیر تکوین نهادهای محلی ایران در دوران معاصر و ارایه الگوی مناسب

با وسعت یافتن و تنوع روزافزون حیطه وظایف دولتها، و تقاضای فزاینده مشارکت از سوی ملتها، حکومتها در پی یافتن سامان بهینه اعمال حاکمیت و اداره امور کشور، ناچارند گزینه های متفاوت تمرکز و عدم تمرکز نظام سیاسی-اداری را بعنوان رهیافتی جدی و موثر مورد توجه قرار دهند و به بازنگری الگوی توزیع فضایی قدرت در کشور خود بپردازند. از سوی دیگر دستیابی به توسعه و امنیت پایدار نیز بدون مشارکت نهادینه مردم در فرایند توسعه و امنیت و بدون درگیر ساختن منافع محلی-مردمی با منافع ملی امکان پذیر نیست. لذا یافتن الگویی از توزیع فضایی قدرت که ضمن حفط اصول وحدت، استقلال و تمامیت ارضی بتواند مشارکت معنی دار مردم در قالب نهادهای محلی را محقق سازد از اهم موضوعات جغرافیای سیاسی تلقی می شود. این پژوهش با استفاده از روشهای کتابخانه ای و میدانی و با مرور بر سیر تاریخی حکومتها و نهادهای محلی در ایران، و کسب دیدگاههای نمونه ای از جامعه آماری کارگزاران کنونی دولت و نمایندگان مردم در سطوح محلی در جستجوی پاسخ برای سوال دوبعدی که: چرا در ایران نهادهای محلی به مفهوم مشارکت معنی دار مردم در تصمیم گیریهای محلی نهادینه نگردیده است؟ و چگونه می توان به الگویی دست یافت که متضمن حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی از سویی و مشارکت معنی دار مردم در امور محلی از سویی دیگر نموده است؟ نتایج تحقیق حاکی از این است که: استبدادی بودن حکومتهای گذشته تاقبل از انقلاب اسلامی ایران، روند غیرطبیعی تکوین حکومت متمرکز، اتکا آن به درآمدهای انحصاری حاصل از فروش نفت خام و احساس بی نیازی از مردم و در حاشیه قرار گرفتن ملت از عوامل عمده موثر بر نهادینه نشدن مشارکت معنی دار مردم در امور محلی بوده است. پس از انقلاب اسلامی نیز بدلیل فقدان ظرف مناسب و شایسته برای تداوم مشارکتهای خودجوش محلی و نهادینه سازی مشارکت طلبی مردم، تحول واقعی و دگرگون کننده ای که اثر پایدار داشته باشد پدید نیامد اگر چه قانون اساسی ج.ا.ا بخوبی به این موضوع پرداخته اس. بدین ترتیب فرضیه های تحقیق مورد تایید قرار گرفت. نهایتا این تحقیق الگوی نظام سیاسی-اداری نیمه متمرکز متضمن برخورداری لایه زیرین آن از نهادها و حکومتهای محلی در چارچوب نظام بسیط کنونی است را پیشنهاد داده و به اجمال تبیین نموده است.